Oddaj krew- podziel się jedną z najcenniejszych rzeczy, którą posiadasz!
Czasem mamy ochotę zrobić coś dobrego, ale nie wiemy jak… kogoś odwiedzić? Wpłacić jakiś datek na cel charytatywny? Komuś jakoś pomóc? … Jest jeden ciekawy i prosty sposób – podzielenie się z potrzebującymi jedną z najcenniejszych rzeczy, którą się posiada – swoją krwią! Mimo olbrzymiego postępu nauki nie wynaleziono do tej pory substancji, która zastępowałaby w pełni krew, a codziennie potrzeba jej wiele… Na całym świecie dokonuje się co roku około 80 milionów pobrań krwi. W samej tylko Polsce wykonuje się rocznie ponad 1.5 miliona przetoczeń składników krwi – zarówno pacjentom przewlekle chorym jak i tym, którzy nagle ucierpieli w różnego rodzaju wypadkach. Średnio 1 na 10 osób leczonych w szpitalu potrzebuje krwi!
Troszkę historii…
Krew od dawna traktowana była jako płyn o specjalnych właściwościach. W starożytności stosowano lecznicze kąpiele z krwi, krew była również składnikiem wielu ówczesnych leków. Pierwsze próby przetaczania krwi (od młodych jagniątek) rozpoczęto w drugiej połowie XVII wieku. Sukces kilku udanych prób przyćmiony został jednak wieloma zgonami po kolejnych transfuzjach wskutek czego w wielu krajach Europy wprowadzono zakaz przetaczania krwi obowiązujący w części z nich aż 150 lat. W XIX wieku część lekarzy chcących usilnie pomagać pacjentom umierającym z powodu masywnych krwotoków wróciła do prowadzenia badań nad leczniczym stosowaniem ludzkiej krwi, jednak nadal obserwowano dużo powikłań i zgonów po przetoczeniach. Na szczęście początek XX wieku przyniósł sporo przydatnych odkryć. W 1901 Karl Landsteiner opisał główne grupy krwi nazwane później przez polskiego hematologa Ludwika Hirszfelda grupami ABO. Występowanie różnych grup krwi wyjaśniło dotychczasowe zgony spowodowane po prostu niezgodnością przetaczanych grup. W 1914 roku zaczęto dodawać do krwi cytrynian sodu, dzięki czemu poradzono sobie z problemem krzepnięcia krwi i możliwe stało się jej dłuższe przechowywanie. W 1940 Karl Landsteiner i Aleksander Wiener zidentyfikowali antygen występujący w krwinkach czerwonych większości ludzi – tzw. czynnik Rh. Jego znajomość i odpowiednie kojarzenie dawców z biorcami również zmniejszyło ilość poprzetoczeniowych powikłań.
W Polsce krwiolecznictwo rozwinęło się w okresie międzywojennym. Początkowo stosowano głównie metodę bezpośrednią w szpitalach (tzn. przetaczano krew bezpośrednio od dawcy do biorcy), natomiast pierwsze Stacje Krwiodawstwa powstały zaraz po II Wojnie Światowej. Obecnie w Polsce jest 21 Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa – RCKiK (adresy i mapkę można znaleźć na stronie krwiodawcy.org/gdzie-mozna-oddac-krew)
Oddawanie krwi krok po kroku
Kto może?
Krwiodawcą może zostać każda zdrowa osoba w wieku 18-65 lat i o masie ciała przynajmniej 50 kg.
Gdzie?
Krew oddaje się w siedzibach RCKiK , Oddziałach Terenowych RCKiK lub w krwiobusach – mobilnych punktach poboru krwi (czerwonych „Ambulansach do pobierania krwi”) podczas tzw. Ekipowych Poborów Krwi. Godziny otwarcia wszystkich punktów i plany pobrań w ambulansach dostępne są na stronach internetowych Regionalnych Centrów Krwiodawstwa.
Co przynieść z sobą?
Dokument ze zdjęciem potwierdzający tożsamość, zawierający informację o aktualnym miejscu zameldowania i nr PESEL, np. dowód osobisty lub prawo jazdy.
Jak się przygotować?
– należy być wyspanym, wypoczętym
– należy zjeść lekki, niskotłuszczowy posiłek – np. pieczywo, chuda wędlina, warzywa, owoce (koniecznie! Kiedyś oddawano krew na czczo, ale obecnie Dawcy muszą być po posiłku)
– należy być dobrze nawodnionym – przez 2-3 dni przed donacją powinno się pić po 1,5-2 l płynów dziennie, a w dniu donacji od rana wypić 3-4 szklanki płynów (wodę, soki). W punktach RCKiK i w ambulansach jest możliwość napicia się wody.
– dawcy palący papierosy nie powinni palić co najmniej 0,5 godziny przed donacją
– nie wolno oddawać krwi po spożyciu alkoholu
– w przypadku przyjmowania jakichkolwiek leków należy pamiętać lub mieć zapisane ich nazwy
Jak przebiega oddawanie krwi
Po zgłoszeniu się do stacjonarnego punktu RCKiK lub ambulansu Dawca wypełnia ankietę dotyczącą aktualnego stanu zdrowia, przebytych chorób i przyjmowanych leków.
Kolejnym etapem jest rejestracja, a następnie wstępne badanie krwi – pełnej morfologii w stacjonarnych punktach lub jednego jej parametru- hemoglobiny – w ambulansach.
Po otrzymaniu wyników w/w badań Dawca zgłasza się do lekarza, który omawia z nim jego stan zdrowia, wyjaśnia kwestie poruszane w ankiecie, sprawdza wyniki badań i przygotowanie do donacji, udziela niezbędnych wyjaśnień a następnie przeprowadza skrócone badanie przedmiotowe (m.in. mierzy ciśnienie, tętno, temperaturę, osłuchuje serce i płuca). W ambulansach badanie lekarskie odbywa się w specjalnych małych, zamykanych gabinetach z przyciemnionymi ścianami i szybami.
Po zakwalifikowaniu Dawcy rozpoczyna się donacja. Od Dawcy znajdującego się na specjalnych fotelach/leżankach przeszkolony personel pielęgniarski pobiera sprzętem jednorazowego użytku 450 ml pełnej krwi. Długość donacji trwa zazwyczaj 5-10 min. Ponieważ u małej części dawców (ok. 3%) zdarzają się zasłabnięcia lub omdlenia należy w przypadku jakichkolwiek zmian samopoczucia w trakcie donacji poinformować o tym jak najszybciej personel znajdujący się obok, który podejmie niezbędne w takiej sytuacji czynności. W puntach stacjonarnych można oddawać również płytki krwi (250 ml przez ok. 60 min). Część pobieranej krwi u każdego z Dawców zostanie przebadana, by sprawdzić, czy nie jest on zakażony kiłą, AIDS lub żółtaczką typu B albo C. Ponadto u dawców pierwszorazowych sprawdzana jest grupa krwi.
Po oddaniu krwi Dawca pozostaje pod obserwacją personelu jeszcze przez ok. 5 minut, a następnie otrzymuje posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4.500 kcal (aktualnie wydawanych jest 8 tabliczek czekolady).
Na prośbę Dawcy może zostać wystawione zaświadczenie usprawiedliwiające nieobecność w pracy lub szkole (na 8 godzin w przypadku oddania krwi, na 4 godziny w przypadku dyskwalifikacji do oddania). Wypłacany może być zwrot kosztów poniesionych na przejazd do najbliższego Punktu Poboru Krwi (na podstawie biletów), wypisywana jest legitymacja Honorowego Dawcy Krwi. Po 3 oddaniach krwi wystawiana jest identyfikacyjna karta grupy krwi (tzw. KrewKarta).
O czym należy pamiętać po oddaniu krwi?
W dniu donacji należy stosować się do zaleceń personelu RCKiK, należy pamiętać o uzupełnianiu płynów, wskazanym wypoczynku – w tym dniu nie powinno się wykonywać większych wysiłków fizycznych (przeciwskazana jest siłownia, bieganie, wykonywanie cięższych prac), nie należy dźwigać ciężkich rzeczy tą ręką, z której było pobranie krwi (w przypadku powstania krwiaka zaleca się stosowanie okładów z Altacetu lub lodu), nie należy palić papierosów przez 2-3 godziny po oddaniu krwi. W związku z możliwością wystąpienia późniejszego osłabienia należy w przypadku pierwszych objawów powiedzieć komuś, kto jest obok, że oddawało się krew i że zrobiło się słabo, jak najszybciej położyć się układając nogi wyżej lub usiąść albo zrobić skłon tak, by głowa znalazła się między nogami.
Osoby wykonujące takie zawody jak kierowca autobusu, maszynista lub pilot, osoby pracujące na wysokości albo uprawiające wspinaczkę, głębokie nurkowanie i inne niebezpieczne zawody lub hobby nie powinny wrócić do swoich zajęć wcześniej, niż po 12 godzinach od oddania krwi.
Jeżeli w ciągu 48 godzin od pobrania krwi pojawią się jakiekolwiek objawy chorobowe lub powikłania należy zawiadomić telefonicznie lekarza w najbliższym RCKiK lub OT RCKiK.
Jak często można oddawać krew?
Mężczyźni mogą oddawać pełną krew 6 razy w roku, a kobiety 4 razy jednak przerwy pomiędzy donacjami nie mogą być krótsze niż 8 tygodni. Płytki krwi można oddawać co 4 tygodnie.
Przywileje
Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi przysługują zniżki na niektóre leki, korzystanie poza kolejnością z ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych w placówkach ZOZ-ów. Po oddaniu określonej ilości krwi lub jej składników istnieje możliwość uzyskania zniżek w komunikacji miejskiej. Można również uzyskać zniżki i ulgi w schroniskach, hotelach i sklepach usługowych zrzeszonych wokół inicjatywy „Dawcom w Darze”.
Wszyscy Dawcy mogą również skorzystać ze specjalnej ulgi podatkowej wykorzystując odliczenie od dochodu (przychodu) – odliczenie to zależy od ilości oddanej krwi i wykorzystuje specjalne przeliczniki – nie może jednak przekroczyć kwoty stanowiącej 6% dochodu.
Obawy i pytania
Czasem potencjalnym lub pierwszorazowym dawcom towarzyszą różne wątpliwości. Najczęstsze z nich to:
– Czy mogę oddawać krew jeśli nie znam jej grupy? Tak, ponieważ będzie ona oznaczona podczas pierwszej donacji.
– Czy istnieje możliwość zarażenia się żółtaczką, HIV czy inną chorobą zakaźną podczas oddawania krwi? Nie, ponieważ w trakcie wszystkich czynności przy pobieraniu krwi stosowany jest sprzęt jednorazowego użytku.
– Czy będzie się zakwalifikowanym jeśli jakiś czas temu przechodziło się infekcję, choruje się na jakąś chorobę przewlekłą, bierze się jakieś leki lub było się niedawno za granicą? Bardzo dużo informacji o dyskwalifikacjach stałych i czasowych można znaleźć na stronach Regionalnych Centrów Krwiodawstwa, jednak wszystkie wątpliwości można wyjaśnić podczas rozmowy z lekarzem przed donacją.
– Czy mogę oddawać krew jeśli boję się widoku igły? Tak, ale warto wspomnieć o tym lekarzowi i po prostu nie należy patrzeć na igłę podczas jej wkłuwania, podczas 5-10 minut kiedy trwa donacja oraz na moment jej wyjmowania. Warto w tym czasie zająć czymś uwagę np. rozmawiając z personelem pielęgniarskim albo oglądając programy na ekranach, które są zamontowane w niektórych salach pobrań.
– Czy mogę być dawcą jeśli boję się, że zasłabnę? Zasłabnięcia zdarzają się rzadko i ich ryzyko zmniejsza się jeśli dawca jest dobrze przygotowany (zasady opisane w rozdziale „Jak się przygotować”), wypełnia polecenia personelu i przychodzi z pozytywnym nastawieniem. W przypadku zasłabnięć lub omdleń w przeszłości należy koniecznie wspomnieć o tym lekarzowi bowiem w części przypadków może to być przeciwskazaniem do oddawania krwi.
Więcej informacji o krwiodawstwie można znaleźć na stronach:
krwiodawcy.org
krwiodawstwo.pl
www.oddajkrew.pl
www.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/krwiodawstwo
oraz na stronach Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa
Na zakończenie
Jan Paweł II w czasie Światowego Dnia Krwiodawców w 2004 mówił o oddawaniu krwi: „ to gest wysokiej wartości moralnej i obywatelskiej. To DAR ŻYCIA … Niech dawcy krwi, którym należy się wdzięczność wszystkich, będą coraz liczniejsi we wszystkich krajach świata”.
Pamiętajmy – nic nie zastąpi krwi a tak wielu jej potrzebuje … Dlatego gorąco zachęcam do oddawania krwi – ta pomoc drugiemu jest nie do zastąpienia!
Foto: Autorka
Leave a Reply