Humajun Tomb, czerwony przodek białego Tadź Mahal
Chociaż Tadź Mahal w Agrze jest najsławniejszym pomnikiem miłości mężczyzny do kobiety, to jednak wzór do jego budowy dała kobieta, nakazując w 1565 r. budowę mauzoleum dla swojego męża (73 lata przed rozpoczęciem budowy sławnego Tadź Mahal). Tym pomnikiem jest znajdujący się w Delhi Humajun Tomb, czyli grób Humajuna (1508-1556), który swoim wyglądem przypomina sławne mauzoleum z Agry. Humajan był pradziadkiem Szaha Dżahana, budowniczego Tadź Mahal. Bega Begum, znana również jako Haji Begum, pierwsza żona Humajuna, dziewięć lat po śmierci swojego męża nakazała budowę godnego pochówku dla niego, który ostatecznie ukończono w 1572 r. Humajun był drugim Wielkim Mogołem, władcą imperium, które stworzył na północy Indii jego ojciec Babur, potomek Timura, zwanego też Tamerlanem. To właśnie Humajun nazwał nową dynastię Wielkimi Mogołami.
Mogołowie byli muzułmanami sunnitami, w odróżnieniu od ich perskich sąsiadów, którzy byli szyitami. Chociaż byli nieliczną mniejszością, ci muzułmańscy najeźdźcy stworzyli w Indiach potężne imperium, niszcząc przy tym wiele starożytnych państewek i innych organizmów społecznych, istniejących w tym czasie na terenie Indii. Bega Begum była córką wujka Humajuna ze strony matki, Yadgar Beg Taghai. Była ona osobą niezwykle wykształconą, posiadającą szczególnie głęboką wiedzę medyczną. Humajun poślubił ją w 1527 r., gdy pełnił funkcję wicekróla prowincji Badakshan. W grudniu 1530 r. po śmierci swojego ojca stał się drugim władcą stworzonego przez niego państwa. Bardzo szybko jednak przyszło mu walczyć o utrzymanie odziedziczonego imperium. W Państwie Wielkiego Mogoła śmierć kolejnego władcy niosła za sobą zagrożenie dla jedności państwa, czego przyczyną były walki pomiędzy pretendentami do tronu oraz popierającymi ich stronnictwami możnych imperium, ponieważ kwestia następstwa tronu nie była jasno określona.
W 1539 r. afgański władca Szer Szach najechał posiadłości Humajuna i przy okazji wziął do niewoli jego żonę. Humajun próbował ją odbić, ale bezskutecznie. Ostatecznie jednak Sher Shah odesłał z honorami Bega Begun jej mężowi. Po wypędzeniu z Delhi Humajun schronił się na dworze szacha Persji, gdzie spędził dziesięć lat. W 1555 r. dzięki perskiej pomocy powrócił do Delhi, jednakże kilka miesięcy po powrocie spadł ze schodów swojej biblioteki, w wyniku czego zmarł w 1556 r. Jego śmierć utrzymywano w tajemnicy przez siedemnaście dni, aż do czasu rozstrzygnięcia następstwa tronu. Ostatecznie władzę przejął jego syn Akbar, syn drugiej żony Hamidy Banu Begum, poślubionej podczas wygnania w Persji. Natomiast pierwsza jego żona Bega Begum po śmierci męża całe swoje życie poświęciła budowie mauzoleum dla uczczenia jego pamięci, które po dziś dzień nosi nazwę Humajun Tomb. Jego grób jest pierwszym grobem umieszczonym w ogrodzie, w stylu persko-mogulskim. Gdyby w rogach kwadratu na planie, którego zbudowany jest Humajun Tomb, umieścić minarety i całą budowlę podnieść jeszcze o kilka metrów, to otrzymalibyśmy czerwony Tadź Mahal, prawie identyczny jak ten biały w Agrze. Mauzoleum, łącznie z całym kompleksem ogrodowym, zostało zaprojektowane przez perskiego architekta Mirak Mirza Ghizath, który ze względu na swoje dzieła dał się poznać w innych częściach imperium Mogołów. Styl ten charakteryzowała obecność wielu łuków, nisz, korytarzy. Po raz pierwszy w Indiach wybudowano tutaj podwójną kopułę z białego marmuru, otoczoną charakterystycznymi kioskami i innymi ozdobnymi elementami typowymi dla sztuki hinduistycznej. Poza kopułą, cała budowla obłożona jest płytami z czerwonego piaskowca, z ozdobnymi elementami z białego i żółtego marmuru. Mauzoleum posiada 47 m wysokości i 91 m szerokości. Stało się ono prawdziwą nekropolią dla dynastii Wielkiego Mogoła, począwszy od XVI aż do XIX wieku, ogrody zaczęły się zapełniać grobami potomków Humayuna i ich bliskich, osiągając liczbę około 150.
Mauzoleum Humjun Tomb było świadkiem końca dynastii Wielkich Mogołów. W 1857 r. w Indiach wybuchło powstanie sipajów przeciwko brytyjskiemu panowaniu. Mirza Abu Zafar Sirajuddin Muhammad Bahadur Shah Zafar, zwany też w skrócie Bahadur Szah II, ostatni Wielki Mogoł, którego panowanie w tym czasie ograniczało się praktycznie tylko do jego pałacu, przyłączył się do powstańców i stanął na ich czele. Kiedy siły brytyjskie zajęły Delhi, Bahadur schronił się w mauzoleum swojego przodka, Humajuna. Tam właśnie, 20 września 1857, żołnierze brytyjscy (dowodzeni przez majora Williama Hodson) aresztowali imperatora wraz z synami Mirza Mughal i Mirza Khizr Sultan, następnego dnia rozstrzelano ich bez sądu, jak również jego wnuka Bahadura, Mirza Abu Bakr. Sam Bahadur Shah II, po procesie, w trakcie którego został uznany winnym zdrady, został skazany na wygnanie i w 1862 r. zmarł w stolicy Birmy w Rangunie, w wieku 87 lat, w otoczeniu tych ze swojej rodziny, którzy przeżyli represje brytyjskie podczas powstania. Tak zakończyła się historia potężnej niegdyś dynastii i wielkiego imperium. Pozostał tylko Humajun Tomb, niemy świadek dawnych czasów.
Leave a Reply