Rapier – broń kawalerów

Rapiery królowały w Europie w latach 1500 – 1700, muszkieterowie z powieści Dumasa walczyli rapierami, nie zaś szpadami.

Chociaż naszą narodową bronią była w dobie sarmackiej szabla, to rapier pojawiał się nader często w rękach Polaków służących w autoramencie cudzoziemskim. Nauczyciele fechtunku z Zachodu działający w naszym kraju mieli zapewne wpływ na rozwój rodzimej szkoły szermierki. Dla tego warto omówić również tą tradycyjna broń europejską.

Rapier powstał jako rozwojowa forma miecza. W Hiszpanii, gdzie stał się bronią narodową, zwany był początkowo „espada robera” czyli mniej więcej „miecz do stroju”. Wbrew często powtarzanym stereotypom wcale nie był lżejszy od późnośredniowiecznych mieczy. Są nawet rapiery pokaźnych rozmiarów, cięższe niż niejeden miecz. No i właśnie – dochodzimy do ważnej kwestii – rapier, czy raczej rapiery? Odmian tej broni przez ponad dwa stulecia wytworzyło się całkiem sporo. Od ciężkich, mieczowych kling niewiele różniących się od miecza po wąskie, długie i przeznaczone głównie do pchnięć głownie hiszpańskie. Także rękojeści rapierów bardzo różniły się między sobą. Zawsze jednak posiadały mniej lub bardziej rozbudowaną osłonę ręki, czasem w formie kabłąków, czasem jak w hiszpańskich rapierach – dzwonowego kosza.

Rapier jest w dzisiejszych czasach dość powszechnie mylony ze szpadą, co jest często powodowane zawiłościami terminologii bronioznawczej. Pamiętajmy –rapiery królowały w Europie w latach 1500 – 1700, muszkieterowie z powieści Dumasa walczyli rapierami, nie zaś szpadami. Szpada powstała jako lżejsza i krótsza „córka” rapiera i zdominowała wiek XVIII.

Jak walczono rapierem? Jest to broń stosunkowo ciężka, wymagająca niezłej siły i kondycji. Dzięki dobremu wyważeniu pozwala precyzyjnie prowadzić koniec broni czy to przy cięciach czy pchnięciach. To właśnie pchnięcia, jako groźniejsze, zdominowały z czasem walkę rapierem. W szermierce tą bronią używano aktywnie drugiej ręki – albo pustej do odbijania pchnięć , ciosów i akcji zapaśniczych albo uzbrojonej w sztylet, puklerz, płaszcz, kapelusz, latarnię… stare traktaty szermiercze wymieniają ogromna ilość kombinacji. Naukę prowadzono w szkołach zwanych Akademiami Broni lub podejmowali się tego prywatni mistrzowie. Część z nich pozostawiła nam ciekawe traktaty o walce rapierami. Do Polski docierali nauczyciele fechtunku głównie z Włoch i Francji, zatrudniani na dworze królewskim i dworach magnackich. Stosowany przez nich styl walki i nauczania mógł mieć wpływ na rozwój staropolskiej szkoły fechtunku.

W warszawskim Muzeum Wojska znajduje się niemała kolekcja rapierów – pamiątka zarówno zdobyczy wojennych jak i świadectwo użycia tej broni przez Polaków w czasach chwały Rzeczypospolitej.

Na fotografii Marcin Bąk, fot. Marta Dzbeńska-Karpińska