Społeczeństwo

Nowe maski starej gnozy

Gnoza towarzyszy chrześcijaństwu jak cień od samego początku, niektórzy starożytni pisarze kościelni upatrywali w Szymonie Magu pierwszego gnostyka. Zmieniają się zewnętrzne maski gnostycyzmu ale on sam pozostaje niezmienny.

Czym jest gnoza?

Najprościej rzecz ujmując jest to system przekonań religijnych i kosmologicznych w którym istnieje bardzo wyraźny dualizm – podział na światło i ciemność, dobro i zło, świat ducha i świat materii. W ujęciu gnostyckim CAŁY świat stworzony, cała materia jest jednoznacznie zła. Zasłała ona ukształtowana przez złego boga Stwórcę – Demiurga, utożsamianego czasem z perskim Arymanem, czasem z Jahwe ze Starego Testamentu. Prawdziwy Bóg nie ma z tym widzialnym światem nic wspólnego, przebywa w odległej sferze bytów duchowych, Pleromie. Ludzie nie są sobie równi, tylko część z nich jest tak naprawdę ludźmi. Prawdziwi ludzie w ujęciu gnostyckim to byty duchowe, które w wyniku katastrofy kosmicznej spadły z Pleromy w sferę materialną i uwięzione zostały pośród bytów niższych. Niekoniecznie zresztą bytów ludzkich. Podstawowy podział ludzkości wedle gnostyków to podział na pneumatyków ( od gr. Pneuma – duch) i hylików (gr. Hyle – ciało). Tylko posiadacze ducha są prawdziwymi ludźmi, reszta to byty materialne, nie różniące się w gruncie rzeczy od zwierząt, roślin czy kamieni.

Podstawowym problemem ducha uwiezionego w materialnym ciele jest jego nieświadomość własnego pochodzenie. I tu dochodzimy do rozwiązania kluczowego pojęcia – Gnoza, greckie gnosis to Wiedza ale nie taka, jaką zdobywamy w szkole. To wiedza potrzebna gnostykowi do zrozumienia kim jest i skąd pochodzi oraz co najważniejsze – jak wyrwać się z tego skazanego na potępienie świata materii.

Konsekwencje Gnozy

Gnostycy przez wieki sami siebie nazywali prawdziwymi chrześcijanami. Analiza ich poglądów wskazuje na zupełnie inną niż chrześcijańska doktrynę. W gnozie nie ma żadnej łączności między Starym i Nowym Testamentem, Bóg ST, Jahwe, Bóg Żydów jako Stwórcą materialnego świata jest traktowany jednoznacznie jako postać negatywna (archont Jahwe, zbuntowany anioł Jahwe). Odwrotnie – Lucyfer bywa utożsamiany z wysłannikiem Prawdziwego Boga, tym który niesie światło prawdziwej wiedzy (gnosis) i pokazuje gnostykom drogę do udoskonalenia. Z tego wywodzi się specyficzna, gnostycka forma lucyferyzmu. Chrystus nie jest Zbawicielem ludzkości, wcielonym Bogiem ST który przez śmierć i Zmartwychwstanie dał ludziom zbawienie. Gnostycki Chrystus to doskonały gnostyk, który pokazał swoim uczniom jak osiągnąć doskonałość i wyrwać się z tego świata. Pamiętajmy – gnoza to mit o SAMOZBAWIENIU.

Pociąga to bardzo ważne konsekwencje. Gnostycy byli generalnie zawsze niechętni rodzinie, rodzicielstwu i w ogóle ludzkiej płciowości co nie przeszkadzało im się niekiedy oddawać religijnym orgiom jak w gnozie aleksandryjskiej. Rozpowszechniona była wiara w wędrówkę dusz, metempsychozę i wynikające z niej zakazy spożywania mięsa (wegetarianizm). Z drugiej strony aborcja była w gnostycyzmie praktyką stosowaną często i zalecaną wręcz.

Gnostyk świadomy swojego pochodzenia dąży do samozbawienia – osiągnięcia boskiego statusu. Ma więc możliwość rozporządzania boską mocą, której działanie (boskie imiona, zaklęcia) musi sobie tylko przypomnieć. Z tego wynika silna inklinacja gnostyków każdej epoki do okultyzmu, magii i ogólnie chęci zdobycia nadprzyrodzonej władzy nad rzeczywistością.

Jeśli dobrze rozejrzymy się wokół siebie, to bez trudu odnajdziemy starą gnozę poprzebieraną tylko w nowsze maski. Jest jej pełno w show-biznesie, sztuce, filozofii i polityce. Próbuje ukazywać się jako atrakcyjna oferta dla nowoczesnych ludzi, jako swoista nowa Ewangelia dla wybranych. Są to jednak dalej te same obłędne koncepcje tkwiące głęboko w gnostyckich mitach powstałych na obrzeżu chrześcijaństwa dwa tysiąclecia temu.

Photo credit: Jason A. Samfield / Foter / CC BY-NC-SA

O autorze

Marcin Bąk

Historyk, dziennikarz, wykładowca uniwersytecki. Autor licznych audycji radiowych popularyzujących historię w Radiu Józef, tworzył cykl audycji dla Radia PLUS, współpracował z TV Misericordia. Aktualnie prowadzi programy w TV Republika. Autor tekstów popularyzujących Europejskie Sztuki Walki między innymi w miesięcznikach: "Mówią Wieki" i "Wiadomości Historyczne". Instruktor szermierki sportowej, zajmuje się też szermierką historyczną i choreograficzną oraz boksem francuskim - savate. Żonaty, ojciec Marysi i Tymoteusza, dziadek Aleksandra.

Leave a Reply

%d bloggers like this: