Wspomnienie o Starym Doktorze

PAP/CAF Archiwum

22 lipca przypada rocznica urodzin jednego z najwybitniejszych pedagogów i wychowawców, Janusza Korczaka. Historia jego śmierci jest dość dobrze znana i być może niekiedy przesłania to, co robił za życia i co pozostawił po sobie. Korczak jest twórcą całkowicie innowacyjnego systemu wychowawczego, łączącego kierownictwo wychowawcze z samodzielnością dzieci i pobudzaniem do samowychowania. Jest także prekursorem w dziedzinie diagnozowania wychowawczego i działań na rzecz praw dziecka.
Korczak był lekarzem, działaczem społecznym i pisarzem. Jest autorem licznych prac pedagogicznych, powieści, a także utworów dla dzieci (m.in. „Króla Maciusia Pierwszego”). Od 1911 r. wspólnie ze Stefanią Wilczyńską prowadził w Warszawie placówki opiekuńcze dla dzieci: Dom Sierot i Nasz Dom.
Stary Doktor dzieci traktował niezwykle poważnie. Dążył do tego, aby przygotowywały się do dorosłego życia, podlegały procesowi socjalizacji i miały okazję kształtować swoje poglądy w odniesieniu do rzeczywistości, dyskutował z nimi na poważne tematy, nie traktując nigdy z góry ze względu na wiek czy niedojrzałość. Nie pragnął dla nich dzieciństwa idyllicznego, a trzymanie dziecka „pod kloszem” określał bardzo ostro: „W obawie, by śmierć nie wydarła dziecka, wydzieramy dziecko życiu; nie chcąc, by umarło, nie pozwalamy żyć” (Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie).

Z bogactwa twórczości Korczaka na początek warto zapamiętać jego 10 przykazań dla rodziców:

1. Nie oczekuj, że twoje dziecko będzie takim, jakim ty chcesz żeby było. Pomóż mu stać się sobą, a nie tobą.
2. Nie żądaj od dziecka zapłaty za wszystko, co dla niego zrobiłeś. Dałeś mu życie, jak on miałby ci się odwdzięczyć? Ono da kiedyś nowe życie, a jego dziecko następne.
3. Nie mścij się na dziecku za swoje krzywdy, żebyś na starość nie jadł suchego chleba. Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz.
4. Nie patrz na jego problemy z wysoka. Życie daje każdemu według jego sił i możesz być pewien, że dla niego jest ono tak samo ciężkie jak dla ciebie, a może nawet i cięższe, gdyż nie ma jeszcze doświadczenia.
5. Nie poniżaj!
6. Nie zapominaj, że najważniejsze spotkania człowieka to spotkania z dziećmi. Zwracaj na nie więcej uwagi — nigdy nie wiemy, kogo spotykamy w dziecku.
7. Nie zamęczaj się, jeśli nie możesz czegoś zrobić dla swojego dziecka. Po prostu zapamiętaj: dla dziecka zrobiono za mało, jeśli nie zrobiono wszystkiego, co było możliwe.
8. Dziecko to nie tyran, który zawładnie całym twoim życiem. To nie tylko ciało i krew. To drogocenna czara, którą życie dało ci do ochrony i rozpalenia w niej twórczego ognia. To uwłaszczona miłość matki i ojca, u których będzie rosnąć nie „nasze”, „własne” dziecko, ale dusza przekazana na przechowanie.
9. Naucz się kochać cudze dziecko. Nigdy nie wyrządzaj mu tego, czego nie chcesz, by robiono twojemu.
10.  Kochaj swoje dziecko takim, jakim jest — nieutalentowane, nieudane, dorosłe. Będąc z nim, ciesz się! Chwile z dzieckiem to święto, które jeszcze u ciebie trwa.

Fot.: kadr z filmu Andrzeja Wajdy „Korczak”