Czasy Polski sarmackiej to również czasy świetności polskiej szabli. Broń ta stała się nieodłącznym atrybutem Polaka-szlachcica a sztuka władania nią budziła szacunek u narodów ościennych.
Szabla czy szable?
Powinniśmy mówić właściwie w liczbie mnogiej, gdyż istniało kilka odmian broni uważanych za polska szablę. Historycznie najstarszą była „węgierka” – broń która przywędrowała do nas z południa. Posiadała niewielką krzywiznę i proste jelca. Z niej prawdopodobnie powstała szabla husarska – broń bojowa o zamkniętej rękojeści, wyposażana w „paluch” na kciuk, używana przede wszystkim przez żołnierzy. Doskonale nadawała się do walki pieszo i konno. Do stroju szlacheckiego najbardziej pasowała bogato zdobiona karabela – lekka, dobrze wyważona do młyńców szabla o otwartej rękojeści. Ukazywała ona bogactwo właściciela ale zarazem nadawała się dobrze do błyskawicznego użycia w potrzebie. Jeszcze inna grupę stanowiły szable wzorowane na broni wschodniej ale robione w kraju przez Ormian polskich.
Sztuka krzyżowa
Umiejętność skutecznego zażywania szabli określa się nazwą sztuki krzyżowej. Różniła się ona znacznie od współczesnej szermierki sportowej. Walczący starali się wykonywać szybkie ruchy bronią po elipsoidalnych trajektoriach, które mogły być zarówno rodzajem natarcia na przeciwnika jak i działaniem defensywnym – zasłoną odbijającą. Jednym z ćwiczeń przygotowujących do walki szabla było „bicie się w palcaty”. Precyzję trenowano poprzez ścinanie małych celów – takich jak knoty od świec. Ćwiczono też cięcie słomianych chochołów i pryzm z gliny. Naukę fechtunku na dworach i dworkach nadzorowali starzy wiarusi.
Ćwiczeniom podlegał od 7 roku życia każdy męski przedstawiciel stanu szlacheckiego. Także mieszczanie miast królewskich ćwiczyli się w szermierce, niemało synów chłopskich ćwiczonych było w użyciu szabli przy dworach pańskich. To z nich rekrutowali się później plebejscy pocztowi chorągwi jazdy i żołnierze piechoty. Również niemało niewiast potrafiło zażyć skutecznie szabli.
Dziedzictwo.
Sztuka władania polska szablą zaginęła wraz z upadkiem Rzeczypospolitej. Na fali fascynacji dziedzictwem przodków trwają jednak intensywne próby odtworzenia „sztuki krzyżowej”, rośnie też rzesza ćwiczących szablę bojową entuzjastów.
Leave a Reply